15 sierpnia obchodzimy Święto Wojska Polskiego upamiętniające jedno z największych zwycięstw naszego oręża, a odniesione w Bitwie Warszawskiej 1920 r. nad Rosją Sowiecką. W okresie II Rzeczypospolitej obchodzone bardzo uroczyście dla upamiętnienia walk w obronie Ojczyzny. Nie zostało nigdy anulowane żadnym aktem prawnym.

Obchodzono je podczas II wojny światowej w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie i w Wojsku Polskim do 1947 r. W następnych latach zaniechano jego obchodów i ustanowiono Dzień Wojska Polskiego (12 października) – upamiętniając w ten sposób chrzest bojowy 1 DP im. Tadeusza Kościuszki pod Lenino. W latach 1990–1992 Święto obchodzono w dniu 3 maja, w rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Ustawa sejmowa z dnia 30 lipca 1992 r. przywróciła obchody Święta Wojska Polskiego w dniu 15 sierpnia. Wtedy też po raz pierwszy odbyły się centralne obchody tej uroczystości.

Bitwa Warszawska, która rozegrała się w dniach 12-25 sierpnia 1920 roku, była decydującym starciem wojny polsko-bolszewickiej. Po tym, jak w dniu 10 marca 1920 roku dowództwo Armii Czerwonej zatwierdziło plan uderzenia na Polskę, głównodowodzący wojsk polskich, Józef Piłsudski, wydał rozkaz rozpoczęcia wyprzedzającej ofensywy na Ukrainie. Polacy dotarli aż do Kijowa, jednakże Sowieci rychło opanowali sytuację i przeszli do ofensywy na Białorusi i Ukrainie, zmuszając oddziały Wojska Polskiego do odwrotu. Pod koniec lipca siły radzieckie były już na ziemiach polskich, zbliżając się w szybkim tempie do Warszawy.

Strona polska w pełni zdawała sobie sprawę ze zbliżającego się niebezpieczeństwa. Społeczeństwo prezentowało postawy obywatelskie i udzielało żołnierzom bezinteresownej pomocy materialnej oraz duchowej. Do wojska zgłosiło się prawie sto tysięcy ochotników, głównie spośród studentów, młodzieży gimnazjalnej i harcerzy, którzy rozpalili na nowo zapał bojowy w szeregach Wojska Polskiego. Utworzono Radę Obrony Państwa, a w dniu 24 lipca powołano Rząd Obrony Narodowej z Wincentym Witosem na czele. Do Warszawy przybyła również brytyjsko-francuska misja wojskowa.

W dniu 6 sierpnia 1920 r. marszałek Józef Piłsudski, w porozumieniu z gen. Tadeuszem Rozwadowskim, wydał rozkaz rozpoczęcia przygotowań do walnej bitwy nad Wisłą. Naczelnik Państwa zamierzał związać walką jednostki Armii Czerwonej pod Warszawą, a następnie przeprowadzić manewr oskrzydlający siłami grupy uderzeniowej gen. Edwarda Rydza-Śmigłego. Owo decydujące natarcie, praktycznie przesądzające losy wojny, rozpoczęło się dnia 16 sierpnia i zakończyło się spektakularnym sukcesem wojsk polskich i marszałka Józefa Piłsudskiego.

W dniu 19 sierpnia radzieckie armie, okrążane przez Wojsko Polskie, rzuciły się do rozpaczliwego odwrotu. Od tego momentu inicjatywa ostatecznie przeszła w polskie ręce. We wrześniu 1920 r. Wojsko Polskie przeprowadziło udaną ofensywę na Wołyniu. Przypieczętowaniem zwycięstwa Rzeczypospolitej była bitwa nad Niemnem. W dniu 21 września rozpoczęły się rokowania pokojowe, zakończone podpisaniem dnia 18 marca 1921 roku traktatu pokojowego. Bitwa Warszawska, zwana Cudem nad Wisłą i osiemnastą decydującą bitwą w dziejach świata, uchroniła odradzającą się Polskę przed zagładą i powstrzymała marsz rewolucji na Zachód.

Według odnalezionych w ostatnich latach i ujawnionych w sierpniu 2005 roku dokumentów Centralnego Archiwum Wojskowego, już we wrześniu 1919 roku szyfry Armii Czerwonej zostały złamane przez por. Jana Kowalewskiego. Manewr polskiej kontrofensywy udał się zatem m.in. dzięki znajomości planów i rozkazów strony rosyjskiej i umiejętności wykorzystania tej wiedzy przez polskie dowództwo. W wyniku Bitwy Warszawskiej straty strony polskiej wyniosły: około 4,5 tys. zabitych, 22 tys. rannych i 10 tys. zaginionych. Straty zadane Sowietom nie są znane. Przyjmuje się, że ok. 25 tys. żołnierzy Armii Czerwonej poległo lub było ciężko rannych, 60 tys. trafiło do polskiej niewoli, a 45 tys. zostało internowanych przez Niemców.

Źródło: KG ZS Strzelec OSW
insp. ZS Robert Nowak